ამ ორგანიზაციამ დაუდო სათავე ანტისაბჭოთა გამოსვლებს. 80-იან წლებში, საბჭოთა რეჟიმის გაძლიერების კვალდაკვალ, ორგანიზაციას რადიკალური, მებრძოლი ფრთა გამოეყო. ამ ჯგუფს დისიდენტი, პროფესიით ჟურნალისტი პეტრ ხლებოვიჩი ხელმძღვანელობდა.

საქართველოში პეტრ ხლებოვიჩი პირველად 80-იან წლებში იმყოფებოდა. აგვისტოს მოვლენების შემდეგ, კვლავ ჩვენს ქვეყანაშია, “ვერსიასაც” ესტუმრა და ბოლო ვიზიტის შესახებ ესაუბრა.

პეტრ ხლებოვიჩი: უკვე რამდენიმე დღეა, თბილისში ვიმყოფები, თელავშიც ვიყავი და გაოცებული ვარ. ხალხის ინდიფერენტულობამ დამაბნია. ქვეყანაში ომი იყო, ათასობით დევნილი გაჩნდა და მხოლოდ მათი არსებობით თუ იგრძნობ აგვისტოს ტრაგიკულ მოვლენებს. რაც შეეხება ჩემს დამოკიდებულებას ამ მოვლენებისადმი, ჯერ კიდევ 4 აგვისტოს, როცა საქართველოში კრემლის აგრესია დაიწყო, პოლონეთში კომპიუტერთან ვმუშაობდი. ამ დროს, საქართველოდან ჩემი მეგობარი, პოლიტოლოგი ალექსანდრე რუსეცკი დამიკავშირდა და ახალი ამბავი შემატყობინა.

მეორე დილიდანვე, შეიძლება ითქვას, ფეხზე დავაყენე პოლონეთი, ვარშავასა და კრაკოვში, რუსეთის საელჩოსთან კრემლის საწინააღმდეგო აქცია მოვაწყვე. შემდეგ კიევში ჩავედი. იქ ქართული დიასპორა მეტად გაფანტულად ცხოვრობს. ამის მიუხედავად, მე და ჩემმა მეგობრებმა “სოლიდარნოსტიდან” მაინც მოვახერხეთ ხალხის შეკრება და ამ აგრესიის წინააღმდეგ აქციის მოწყობა.

პოსტსაბჭოთა სივრცეში მიმოფანტული დისიდენტების გაერთიანება “სოლიდარნოსტისთვის” პრობლემას არასოდეს წარმოადგენდა, ამჯერად კი, მოვიძიეთ ამერიკაში მცხოვრები ერთი პოლონელი და შევქმენით საიტი http://voiceoftbilisi.org/

შეიძლება ითქვას, პოლონეთმა სხვა ქვეყნებზე მეტად დაუჭირა მხარი საქართველოს, რით იყო გამოწვეული ასეთი მუხტი?
- პოლონეთი ყოველთვის უპირისპირდებოდა რუსეთის აგრესორულ პოლიტიკას. ჯერ კიდევ 1929-1939 წლების განმავლობაში, ჩვენმა ქვეყანამ უდიდეს განსაცდელს გაუძლო. ცალკე გერმანია გვებრძოდა, თავის მხრივ, რუსეთი მიგვიჩნევდა თავის გუბერნიად. ჩვენ დაუმორჩილებლობა გამოვაცხადეთ და ნაბიჯ-ნაბიჯ გავთავისუფლდით რუსეთის იმპერიისგან.

რუსული აგრესია საქართველოში პოლონეთმა როგორ შეაფასა?
- შეიძლება ითქვას, პოლონელებმა 90%-ით დაგიჭირეთ მხარი, ამ 10%-ს კი ეჭვი გაუჩნდა - ქართველებმა ხომ არ წამოიწყეს ომი? თანდათან, როცა რუსეთმა აგრესიის არეალი გააფართოვა, უკვე ნათელი გახდა კრემლის ანტიქართული პოლიტიკა და მოვლენებს სწორი აღქმა მიეცა - კრემლის ქმედებები საქართველოს სუვრენიტეტის შელახვად შეფასდა. პოლონური მედია პროქართული პროპაგანდით იყო დაკავებული. გაზეთები “პოლსკა” და “დამოუკიდებელი გაზეთი” განსაკუთრებით აქტიურად აფასებდნენ საქართველოში მიმდინარე მოვლენებს.

მინდა გითხრათ, ტიპიური ჟურნალისტი არა ვარ, რადგან ჩარჩოებში მოქცევა ჩემი სტილი არასოდეს ყოფილა. მიუხედავად იმისა, რომ კლასიკური ჟურნალისტის ცნება მოვლენების აღწერა-მიმოხილვას მოიცავს, მე მაინც საკუთარი მიდგომა გამაჩნია.

არ შემიძლია, მხოლოდ ფაქტები მიმოვიხილო. ერის მენტალობას ვეცნობი და ვცდილობ, არსებული პრობლემა გავითავისო. ამ პრინციპიდან გამომდინარე, საქართველო ჩემთვის ყოველთვის იყო და კვლავ იქნება საინტერესო. მის გასაჭირს გულგრილად ვერასოდეს შევხვდები.

საქართველოს რომელი წლებიდან და როგორ გაეცანით?
- ძირითადად - 1989 წლიდან, როცა ორგანიზაცია “სოლიდარნოსტის” ეგიდით, პოსტსაბჭოთა სივრცეში ვუკავშირდებოდი დისიდენტებს. საქართველოში ვეკონტაქტებოდი “რესპუბლიკური პარტიის” წევრებს: ტარიელ ღვინიანიძესა და ვახტანგ ძაბირაძეს, ასევე ვთანამშრომლობდი ილია ჭავჭავაძის საზოგადოების წარმომადგენლებსა და “ეროვნულ-დემოკრატიულ პარტიასთან”.

ყოფილ დისიდენტ ტარიელ ღვინიანიძესთან დიდი ხნის ურთიერთობა მაკავშირებს. იგი 80-იანი წლების დასაწყისში, ვილნიუსში გავიცანი. ტარიელი და მერაბ კოსტავა პატიმრობიდან ერთი წლის გათავისუფლებულები იყვნენ. შეიძლება ითქვას, ჩვენ ვილნიუსმა დაგვაკავშირა - დისიდენტთა მეგაქალაქმა. წლების განმავლობაში აქ ვიკრიბებოდით. იმავე წლებში, საბჭოთა სივრცეში აქტიურად ვეწეოდით ანტისაბჭოურ პროპაგანდას. ხალხს ალტერნატიულ მასალებს ვაწვდიდით. ერთი სიტყვით, ვნერგავდით თავისუფალ აზრს.

80-იან წლებში, პოლონეთის ხელისუფლებაში პარტია “მრგვალი მაგიდის” მოსვლის შემდეგ, კომუნისტებმა ქვეყნის მმართველობაში ახალი ძალა ჩართეს. ამ პროცესებმა განაპირობა იატაკქვეშა მოძრაობიდან სააშკარაოზე ჩვენი გამოსვლა. მაშინ ყველაფერი ლეგალური გახდა. ხალხის ინფორმირება პრობლემა აღარ იყო. ჩვენი არსენალი და გამოცდილება საბჭოთა სივრცეში მეტად ჩაკეტილ ქვეყნებს გადავეცით.

თავდაპირველად, ლიტვას ამოვუდექით მხარში, რადგან ყველაზე მძიმე პროცესები იქ განვითარდა. 80-იან წლებში, ლიტვაში, რუსეთის წინააღმდეგ ცნობილი მოვლენების დროს, 90 კაცი დაიღუპა. მაშინ ლიტვის პარლამენტში ვიყავი და ამ ქვეყნის სასარგებლოდ ჩემს დისიდენტურ გამოცდილებას ვავრცელებდი. “სოლიდარნოსტი” საერთაშორისო კონფერენციებში მონაწილეობდა. პოსტსაბჭოთა სივრცეში, რუსეთის მიერ ეროვნულ ნიადაგზე გაღვივებული შუღლის პირობებში, შუამავლის ფუნქციასაც ვითავსებდით. უნდა ითქვას, რუსეთი ყოველთვის აგრესიულ როლს ასრულებდა. ჯერ წამოიწყო კონფლიქტები ყარაბაღში. ამას აფხაზეთის მოვლენები მოჰყვა. შემდეგ, დნესტრისპირეთი და ა.შ.

დისიდენტების საერთაშორისო კონფერენციებზე, ყარაბაღის კონფლიქტის მიუხედავად, მონაწილეობდნენ როგორც სომხები, ასევე აზერბაიჯანელები. დისიდენტებს ერთი პრინციპი გვქონდა: ვცდილობდით, შეგვერჩია კონტინგენტი სოციალისტებისა და სოციალ-დემოკრატების გარეშე, რადგან ეს მიმდევრობა ჩვენს სიმპათიებს არ იმსახურებდა. დისიდენტური წლები დატვირთული იყო შეხვედრებით. თბილისში ხშირად ჩამოვდიოდით.

1994 წელს, ედპ-ს ლიდერთან, გია ჭანტურიასთან ერთად, დმანისსა და მარნეულში ჩავედით. იმ დროს, კონფლიქტი იყო საქართველოს მაშინდელ ხელისუფლებასა და ადგილობრივ ადმინისტრაციას შორის. ჩვენ გარკვეული შეხების წერტილები გამოვნახეთ და შევძელით დაპირისპირების განმუხტვა.

მხოლოდ ოპოზიციურ სპექტრს უკავშირდებოდით თუ საქართველოს ხელისუფლებასაც შეხვდით?
- საქართველოს პირველი პრეზიდენტის, ზვიად გამსახურდიას პრესკონფერენციაზე ვიყავი და არ მომეწონა თავად პიროვნება. მისი გამოხედვა, საუბრის მანერა ჩემთვის აბსოლუტურად მიუღებელი იყო. არც კი მიცდია ჯაბა იოსელიანთან დაახლოება, რადგან ეს პიროვნება, ჩემი აზრით, საკმაოდ უცენზურო გახლდათ. პოლიტოლოგი ალექსანდრ რუსეცკი გავიცანი და ჩავთვალე, რომ მასთან კონტაქტი მეტად გამომადგებოდა. იმ დროს. “რესპუბლიკელ” ტარიელ ღვინიანიძესთან ერთად.

ვილნიუსის პარკში ანტისაბჭოთა გამოსვლებს ვაწყობდი. აქციებში ცნობილი დისიდენტი - ედვიგა ხმელოვსკაც მონაწილეობდა. 1994 წელს ხმელოვსკა და ღვინიანიძე ერთად იყვნენ ცხინვალში. მაშინ იქ ქართველებს არ უშვებდნენ და ტარიელმა პოლონელ ჟურნალისტად გაასაღა თავი. ბევრი მასალა მოაგროვეს. შემდეგ ვლადიკავკაზშიც გადავიდნენ. ასე რომ, საკმაოდ ნაყოფიერად იმუშავეს.
1992 წელს, როცა საქართველოში სამოქალაქო ომი დაიწყო, “სოლიდარნოსტის” ეგიდით, ვუკავშირდებოდი ქართველ დისიდენტებს.

ახლანდელი გადასახედიდან ბევრი რამ სხვაგვარად ფასდება. დისიდენტების შეცდომებზე რას იტყვით?
- რამდენიმე წლის შემდეგ გარკვეული ანალიზი გავაკეთე. ვთვლი, რომ 1992 წლის სამოქალაქო ომი საქართველოში მოსკოვის პროვოცირებულია. კრემლმა ჩაითრია დისიდენტებიც. რუსეთის ფედერაციის პოლიტიკას ემსხვერპლა იმ დროისთვის მეტად ცნობილი პოლიტიკური ფიგურა გია ჭანტურია. რაც შეეხება სამოქალაქო ომის დანიშნულებას, ეს პროცესი შევარდნაძის გაპრეზიდენტებისთვის დაიწყო. ოპოზიციურმა სპექტრმა შევარდნაძის მიღებით დიდი შეცდომა დაუშვა. პრეზიდენტი გამსახურდია, თავისი დისიდენტური წარსულით, თითქოსდა, სიმპათიებს უნდა იწვევდეს, მაგრამ მეორეს მხრივ, როგორც მისი კოლეგა დისიდენტები მომიყვნენ, იგი გატყდა და კრემლთან ითანამშრომლა კიდეც. წარმოიდგინეთ მაშინ, როცა მის თანამებრძოლებს მკაცრ რეჟიმში ამყოფებდნენ, აციმბირებდნენ, იგი დაღესტანში გაასახლეს. იმ პირობებში, ეს მეტად ლოიალური სასჯელი იყო.

კიდევ მახსოვს, რუსთაველზე, გივი გუმბარიძე საკუთარი სხეულით როგორ იცავდა ლენინის ძეგლს. ბოლოს ძეგლი მაინც მოხსნეს. ცოტა ხნის მერე საქართველოში ლეშეკ ბალცეროვიჩი ჩამობრძანდა - პოლონეთის ყოფილი ფინანსთა მინისტრი. ვხედავდი, რა პროცესები იყო. როგორ ნადგურდებოდა საქართველო - ერთ დროს მდიდარი ქვეყანა. ბალცეროვიჩმა პოლონეთში ვერაფერი გააწყო და ახლა, თბილისში საგანგებოდ იყო მოწვეული.

90-იანი წლების მოვლენების საქმის კურსში ხართ. როგორ ფიქრობთ, რა საერთოა გამსახურდიასა და სააკაშვილს შორის?
- გარკვეულწილად, თითქოს, რაღაც მსგავსება არსებობს.

პარალელურად ჩაგეკითხებით, გასული წლის 7 ნოემბრის მოვლენებს როგორ შეაფასებთ?
- ერთმნიშვნელოვნად უნდა ითქვას, ეს სცენარიც მოსკოვის დაგეგმილია და იგორ გიორგაძის ან მსგავსი პიროვნების ჩამოყვანაზე იყო გათვლილი. სხვა ინფორმაციებიც არსებობდა. კერძოდ, ბერეზოვსკიც ჩართული იყო ამ მოვლენებში. მას არა მხოლოდ ბიზნესი, არამედ პოლიტიკა აინტერსებდა. ამ პროცესებს, იმთავითვე, ერთმნიშვნელოვანი შეფასება არ მოეძებნა, მაგრამ კრემლის სცენარი უკვე დღესავით ნათელია. ეგონა, ქვეყანას დაშლიდა და დააქუცმაცებდა. თუმცა, გადამწყვეტ მომენტში, ქართველები სახელმწიფოებრიობას გაუფრთხილდნენ.

აგვისტოს მოვლენების შემდგომ პერიოდს როგორ შეაფასებთ?
- თავდაპირველად, მინდა გითხრათ, რომ რუსეთი არ შეჩერდებოდა და აფხაზეთის პროვოცირებაც დაიწყებოდა. ასე რომ, ომი გარდაუვალი იყო. ქართული არმია ჯერ კიდევ არ არის მზად რუსეთთან ბრძოლისთვის, თუმცა კარგადაა შეიარაღებული. რაც შეეხება საავიაციო თავდაცვასა და ავიაციას, ეს ქვეყნისთვის ისევ აქილევსის ქუსლად რჩება. ნატო-ში გაწევრიანება საქართველოს ერთადერთი გამოსავალია, თორემ სხვაგვარად, რუსეთისგან თავს ვერ დაიცავს. საქართველოსთვის ასევე კარგია, თუკი მეზობელი თურქეთიც ევროკავშირში იქნება.

მეზობელი აზერბაიჯანი არ არის რუსეთისგან ბოლომდე დამოუკიდებელი, მაგრამ სამომავლოდ, შესაძლოა, ისიც ევროსტრუქტურებში გაერთიანდეს. ასე რომ, კარგი ტენდენცია იკვეთება.

რაც შეეხება მაპ-ს, ვფიქრობ, ეს საქართველოსთვის დიდებული პერსპექტივაა.

თუმცა, ბევრი რამ დასავლეთის ქვეყნების გადაწყვეტილებებზეა დამოკიდებული: პოლონეთი, ლატვია, ლიტვა, ესტონეთი, სავარაუდოდ, მხარს ისევ დაუჭერენ საქართველოს. ბებერი ევროპა, შესაძლოა, თავის უწინდელ პოზიციებზე დადგეს, ანუ კვლავ წინააღმდეგი წავიდეს. თუმცა ასევე შესაძლებელია, რუსეთ-საქართველოს კონფლიქტის კვალდაკვალ, ახალი მიდგომა გამოამჟღავნოს - ისევ და ისევ, საკუთარი ქვეყნების ინტერესებიდან გამომდინარე, თორემ რუსეთის პროგნოზირება, როგორც უკვე გამოიკვეთა, ძალიან რთულია. ასე რომ, საფრთხე ყველასთვის არსებობს და არავინ იცის, ვინ შეიძლება აღმოჩნდეს კრემლის აგრესიის შემდეგი მსხვერპლი. პოლონეთისგან საქართველოს მხარდაჭერა მხოლოდ კეთილი ნება არ ყოფილა, ეს ერთგვარი ვალდებულება გახლდათ.

უკეთესი პერსპექტივის იმედი მაქვს. კარგია, ამერიკამ თანადგომა რომ გამოხატა. აშშ-ს ვიცე-პრეზიდენტი დიკ ჩეინი და სენატორი ჯო ბაიდენი გეწვიათ. ეს მნიშვნელოვანი მოვლენაა საქართველოსთვის. მოვლენები პერსპექტიულად ვითარდება. მით უფრო, თუ აშშ-ს ადმინისტრაციის სათავეში, ჯონ მაკკეინი მოვიდა, ქვეყანას მეტად ეშველება. რაც შეეხება პოლონეთს, ჩვენი თანადგომის იმედი უთუოდ უნდა გქონდეთ.