ომის თაობაზე შუალედური ანგარიში უკვე გამოაქვეყნეთ. დღეს როგორ აფასებთ მოვლენებს?
- ომის პირველ დღეებში გორში ვიყავი. თბილისში მოვდიოდი ვასილ მაღლაფერიძესთან ერთად. ღამის 12 საათი იყო, როცა მცხეთასთან დევნილების პირველ ნაკადს შევხვდი. დიდი ლიახვიდან გამოყრილმა 40-50-მა კაცმა არ იცოდა, სად წასულიყო. ყურადღებასაც არავინ აქცევდა. მომდევნო დღეებში მათი რიცხვი კიდევ უფრო გაიზარდა.

თავიდან, სახელმწიფო დევნილების არსებობაზე თვალს ხუჭავდა. ეუბნებოდნენ - თქვენ არა ხართ დევნილები, ჩვენ გავიმარჯვეთ და როგორ შეიძლება, დევნილები გვყავდესო?! ისინი გამარჯვებას ზეიმობდნენ და დღემდე ვერ ამიხსნია, რატომ ზეიმობდნენ. მგონი, ვერც ვერავინ ხსნის, რადგან თუ დამარცხება გამარჯვებად შეიძლება იზეიმო, მაშინ იმ გამარჯვებებშიც შეიძლება ეჭვის შეტანა, რაც ისტორიიდან ვიცით. მადლობა ღმერთს, მაშინდელი ისტორიკოსების ნდობა უფრო შეიძლება, ვიდრე დღევანდელი ტელეკომპანიების.

თუმცა, მსგავსი უცნაურობები დღემდე გრძელდება. დღესაც უმძიმესი ვითარებაა გორში, სადაც ხალხი ამ სიცივეში კარვებში ცხოვრობს. კარგად მესმის, რომ სკოლა და ბაღები უნდა გათავისუფლდეს, მაგრამ ადამიანების ქუჩაში ყოფნა არ შეიძლება. მაგალითად, დიღომში რამდენიმეკორპუსიანი შენობაა, რომელიც სასჯელაღსრულების დეპარტამენტს გადასცეს. ამ კორპუსებში ყველაზე გაჭირვებული ფენა, ძირითადად კოდორელები შევიდნენ, მაგრამ მალევე გამოიყვანეს - რემონტი უნდა დავიწყოთო. არ შეიძლება, ეს შენობა რამდენიმე ხნის შემდეგ გარემონტდეს?!

ხელისუფლება აცხადებს, რომ ომს 372 კაცი ემსხვერპლა. არასამთავრობოები ათასებზე საუბრობენ, თქვენ რა მონაცემები გაქვთ?
- ჩემს შუალედურ ანგარიშში გორისა და ქარელის 31 სოფელი შევისწავლეთ. მსხვერპლი 49 ადამიანია. საუბარია მშვიდობიან მოქალაქეებზე. მე პირადად, არა მაქვს საფუძველი, ხელისუფლების მონაცემებში ეჭვი შევიტანო. შეიძლება, რამდენიმე ფაქტი არ იყოს ცნობილი, მაგრამ ათასობითააო, რომ ამბობენ, ეს უკვე გაზვიადებულია. ასე რომ იყოს, გარდაცვლილთა ოჯახები არ გაჩერდებოდნენ.

ვინ დაიწყო ომი, ამაზე აზრთა სხვადასხვაობაა. თქვენ რას ფიქრობთ?
- არ ვიცი. როდესაც ბატონ თემურ იაკობაშვილს ვუსმენ, ომი რუსეთმა დაიწყო, მაგრამ როცა მთელ დანარჩენ მსოფლიოს ვუსმენ, ყველა ამბობს, რომ “საქართველოს ომი არ უნდა დაეწყო, ხოლო რუსეთის პასუხი იყო არაადექვატური”. არაადექვატურობა ნიშნავს, რომ პასუხი გასცე ქმედებაზე. იგივე ევროპარლამენტის წევრებსა თუ უმაღლესი თანამდებობის პირებს რომ ეკითხებიან, ამბობენ, რომ რუსეთის რეაქცია იყო არაადექვატური, ანუ მთელმა მსოფლიომ პასუხი ნათლად გასცა, ვინაა ომის წამომწყები. თუმცა, მე მართლა არ ვიცი, რადგან ამაზე რაიმე დოკუმენტი არა მაქვს.

საუბარი დაიწყო კომისიის შექმნაზე, აპირებენ, გამოიძიონ, ვინ სად იყო ომის დროს, ვინ გადაკვეთა საზღვარი. ამბობენ, თითქოს ჩინოვნიკებმა იმ პერიოდში, საქართველო დატოვეს...
- თუ ვინმეს შეეშინდა და საზღვარი დატოვა, ეს არაა დანაშაული. თუმცა, მორალურად, არა მგონია, ასეთ ადამიანებს უფლება ჰქონდეთ, რიხით ილაპარაკონ, რომ სახელმწიფო ააშენეს და ომის მიუხედავად, არ ჩამოიშალა. ვინ არიან ასეთები, არ ვიცი, არც დავინტერესებულვარ, ეს ჩემს კომპეტანციას სცილდება, მაგრამ ძალიან ბევრი ადამიანი რომ ასე მოიქცა, ნამდვილად ვიცი. ამის მოწმე დავით ბაქრაძეა, რომელმაც თქვა - ის ხალხი, ალბათ, ახლა ნანობსო. მათი სინანული ის იქნება, ხმამაღლა თვითონ აღიარონ.

ბევრს საუბრობენ სამხედრო პირების დაკავებაზე, მათ შორის, გენერალ მამუკა ყურაშვილზეც გავრცელდა ინფორმაცია...
- ჩვენ ნამდვილად ბევრმა ჯარისკაცმა მოგვმართა. საქმეები აღძრულია, მათი ახსნა-განმარტებებიც გვაქვს, მაგრამ მათი ბრალდებები გამოძიების დასადგენია. ზოგი თვითდათხოვნას აპროტესტებს, ზოგს დეზერტირობას ედავებიან და დაცვას ითხოვენ. დასკვნები გვაქვს, მაგრამ ჯერ არ მინდა ამის გახმაურება.

ნატო-ს გენერალური მდივნის, იააპ ჰოოპ სხეფერის ჩამოსვლის შემდეგ, პრეზიდენტმა განაცხადა, რომ საკუთრების ხელყოფა, რასაც თქვენ მუდამ აპროტესტებდით, სასამართლოს გარეშე აღარ მოხდება. მედიაც სათანადოდ განვითარდება. ალბათ, გაგიხარდათ...
- არა ვარ გახარებული იმიტომ, რომ ესაა ტყუილი. ფასადი შესაძლოა, შეიცვალოს, მაგრამ საქართველში დემოკრატია კარგა ხანს არ იქნება. დემოკრატია კანონის უზენაესობაა, რაც ნიშნავს, რომ ვისაც ადამიანის უფლებები დაურღვევია, ყველას პასუხი მოეთხოვოს. შეიძლება, ქვეყანაში დემოკრატიის არსებობაზე გადაწყვეტილება მიიღონ მათ, ვინც ადამიანის უფლებებსა და კანონს არღვევდა?! ეს ნიშნავს თქვან, ჩვენ ციხეში წავალთო, რასაც არ იზამენ.

საკუთრება, შეიძლება სასამართლოს ნებართვით დაანგრიონ, მაგრამ რა პრობლემაა?! სასამართლოს ნებართვა დასჭირდებათ? ექნებათ! რაც შეეხება სიტყვის თავისუფლებას, ამას ზემოდან არ დაუშვებენ, ვიდრე ძალიან მკაფიოდ არ მოვითხოვთ ქვემოდან, ძალიან მკაცრად არ ვიბრძოლებთ ამისთვის და შესაბამისი მხარდაჭერა არ გვექნება გარედან.

შეუძლებელია, არსებობდეს სიტყვის თავისუფლება, როცა თვით პარლამენტის წევრებსაც კი არ აჩვენებენ კონტროლის პალატის აქტებს, რაში დახარჯა თბილისის მერიამ ფული. დასამალია?!.. საზოგადოებამ უნდა იცოდეს, რაში იხარჯება ფული, მაგრამ გადაწყვეტილების მიმღები პირები არ უშვებენ, მათი გადაწყვეტილებები გამჟღავნდეს. სწორედ ასეთი ფაქტების დამალვა ნიშნავს, რომ სიტყვის თავისუფლება და დემოკრატია არ იქნება.

თუმცა, რამდენიმე თვის წინ, როცა პრეზიდენტი შეგხვდათ, გადაწყდა, რომ სამოქალაქო კონტროლის მექანიზმი იქნებოდა, რაშიც თქვენც აქტიურ მიიღებდით მონაწილეობას...
- ასე იყო, მაგრამ პრეზიდენტმა რაც თქვა, არ შესრულდა იმიტომ, რომ არ უნდათ. პრეზიდენტმა თქვა, საკუთრების დაცვის კომისია შეიქმნებაო, რომელსაც მე ვუხელმძღვანელებდი. მთხოვა, დამეწერა კანონპროექტი. დავწერე, გავგზავნე პარლამენტში, მოიწონეს - რა კარგია, სასწრაფოდ მივიღებთო, მაგრამ სადაა?!...

ასეა თუ ისე, ქვეყანას პრობლემები ნამდვილად აქვს. ასეთ ფონზე, რამდენად გამართლებულად მიგაჩნიათ, რომ ოპოზიცია არჩევნებისთვის ემზადება?
- როდის უნდა ჩატარდეს არჩევნები, თარიღს მნიშვნელობა არა აქვს, მაგრამ ამ ქვეყანაში ერთხელ მაინც აუცილებლად უნდა ჩატარდეს ობიექტური არჩევნები, რადგან პრაქტიკულად, დღემდე იმ ციფრის დაწერა ხდება, რაც პრეზიდენტს, შს მინისტრსა და ცესკო-ს თავმჯდომარეს სურს. ანუ, მთავარი არჩევნებისთვის მომზადებაა. არჩევნები ვერ ჩატარდება, თუ არ იქნება თავისუფალი მედია, სასამართლო, კარგი საარჩევნო კოდექსი და ხალხი არ გათავისუფლდება შიშისგან. ამისთვის ბრძოლაა საჭირო.

მე პირადად, ყველაფერს გავაკეთებ. გაცილებით მეტის გაკეთებას ვაპირებ, ვიდრე აქამდე ვაკეთებდი. თუმცა, ხალხი თუ არ დაიწყებს ბრძოლას, სახალხო დამცველი, ადამიანის უფლებათა უმაღლესი კომისარი, თუ ევროსაბჭო ვერაფერს გააკეთებს. თუ ისეთივე არჩევნები უნდა ჩატარდეს, როგორიც აქამდე იყო, აზრი არა აქვს.

როგორ, 7 ნოემბრის შემდეგ არაფერი შეიცვალა?
- ბევრი რამ შეიცვალა ნეგატიურისკენ - საზოგადოებამ დაკარგა იმედი; მსოფლიომ დაინახა, რომ ქართული დემოკრატია ფასადია, რომლის მიღმაც ავტოკრატიაა. თუმცა, ეს არაა ცუდი - სჯობს, სიმართლე იცოდნენ, ვიდრე ილუზიები ჰქონდეთ. ჩატარდა ორი ვითომ არჩევნები, რის გამოც, შემოიღეს კანონი, რომ არჩევნებისთვის სპეციალურად დამონტაჟებული ვიდეოთვალის ნახვა არ შეიძლება. მერე პარლამენტმა დაამტკიცა კანონი, რომ არ უნდა დაფინანსდეს პარტიები (რაც ახლახან გადაიფიქრეს). ბოლოს, მივიღეთ ომი. რატომ? იმიტომ, რომ ამ ქვეყანაში არ იყო სიტყვის თავისუფლება.

განსხვავებულს თუ იტყოდი, მტერი და აგენტი იქნებოდი. დღესაც, იმის ნაცვლად, რომ საუბარი იყოს დემოკრატიაზე, საუბარია პატრიოტის აქტის შემოღებაზე. ეს არ უნდა დაუშვას საზოგადოებამ. როცა ნატო-სა და ევროკავშირზე ვლაპარაკობთ, ესაა ტყუილი! ხელისუფლებას რომ სდომებოდა, სტანდარტებს დავაკმაყოფილებდით. ჩვენ პირიქით, ყველაფერს ვაკეთებდით, რომ მაპ-ი არ მიგვეღო და უფრო შორს გადაწეულიყო ევროკავშირთან ინტეგრაცია. სადღაა მაპ-ი?! ამის ნაცვლად, დაგლეჯილი ქვეყნის ტერიტორიები მივიღეთ.